ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, pok. 248
dyżur: czwartki w godz. 9.00 – 12.00
Dr Paulina Wiktorska – kierownik
Mgr Monika Szulecka – sekretarz
Dr hab. Irena Rzeplińska, prof. INP PAN
Dr Dagmara Woźniakowska-Fajst
Dr Konrad Buczkowski
Dr Beata Czarnecka-Dzialuk (urlop bezpłatny)
Dr Witold Klaus
Mgr Justyna Włodarczyk-Madejska
BADANIA NAUKOWE
Zakład Kryminologii jest najstarszą jednostką badawczą Instytutu Nauk Prawnych PAN. Został powołany w 1955 roku z inicjatywy prof. Stanisława Batawii – wybitnego uczonego i założyciela polskiej szkoły kryminologii. Stał się wiodącą placówką badań kryminologicznych w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej oraz wyznaczał nowe kierunki badań. Prowadzone przez Zakład badania empiryczne miały charakter interdyscyplinarny, uwzględniający różne perspektywy: prawną, socjologiczną, psychologiczną, pedagogiczną czy medyczną. Kluczowe zagadnienia poruszane przez badaczy to m.in.: diagnoza przestępczości w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki poszczególnych kategorii przestępstw i ich sprawców, przestępczość nieletnich, recydywa, problematyka alkoholizmu oraz nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzieży. Wiele prowadzonych badań miało charakter longitudinalny. W wyniku prowadzonych prac empirycznych powstało wiele cennych publikacji i opracowań, które także współcześnie stanowią ważne źródło do analiz porównawczych. Długa i chlubna tradycja Zakładu Kryminologii zobowiązuje do najwyższej aktywności, rzetelności naukowej i poprawności metodologicznej. Wartości te są wciąż stanowią wizytówkę Zakładu.
Prowadzimy analizy teoretyczne, ale przede wszystkim skupiamy się na realizacji badań empirycznych w zakresie wyzwań, z jakimi mierzy się współczesna kryminologia. Celem tych prac jest sformułowanie sposobu racjonalnego rozwiązywania problemów społecznych, które przyczyni się do zmniejszenia zjawiska przestępczości w społeczeństwie podlegającym szybkiej zmianie. Zajmujemy się zagadnieniami zmienności definiowania zachowań przestępnych oraz zmienności zakresów kryminalizacji. Podejmujemy także naukową dyskusję nad reakcją na przestępczość z próbą oceny, co w praktyce musi się zmienić, aby odejść od kar izolacyjnych. Pracownicy Zakładu badają sankcje i programy naprawcze, skupiając się również na instytucjach sprawiedliwości naprawczej i probacji. Przedmiotem badań i analiz podejmowanych w Zakładzie jest także zjawisko wiktymizacji oraz pozycji pokrzywdzonego w procesie wymierzania kary, jak również pewne specyficzne grupy sprawców i pokrzywdzonych m.in. nieletni, młodociani czy cudzoziemcy. Nie unikamy badania nowych zjawisk o charakterze przestępczym mających związek ze zmianami technologicznymi. Pracownicy Zakładu Kryminologii od lat włączają się w prace komisji legislacyjnych i zespołów roboczych opracowujących nowelizacje aktów prawnych.
Zakład Kryminologii jest wydawcą ukazującego się od 1960 r. wiodącego periodyku kryminologicznego – rocznika „Archiwum Kryminologii”. Otrzymało ono 12 punktów w rankingach Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W 2017 roku ukaże się XXXIX tom tego czasopisma. Pracownicy Zakładu Kryminologii stanowią również zespół redakcyjny „Biuletynu Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. prof. Stanisława Batawii” (4 pkt w rankingu MNiSW).
Spośród najnowszych osiągnięć pracowników Zakładu należy wymienić opublikowaną w 2013 roku monografię pt. „Społeczno-polityczne konteksty współczesnej przestępczości w Polsce” (Wydawnictwo Akademickie „Sedno”), stanowiącą zwieńczenie grantu pn. „Przestępczość i jej kontrolowanie w rzeczywistości społecznej i politycznej”. W roku 2015 ukazała się jej anglojęzyczna wersja opublikowana przez wydawnictwo Ashgate (obecnie: Routledge).
W 2017 roku wieloletni grant prowadzony w Zakładzie został zwieńczony publikacją „Przestępczość cudzoziemców. Aspekty prawne, kryminologiczne i praktyczne” pod redakcją W. Klausa, K. Laskowskiej i I. Rzeplińskiej (Wydawnictwo Naukowe „Scholar”).
W 2017 roku rozpoczęliśmy prace badawcze w ramach nowego trzyletniego grantu przyznanego przez Narodowe Centrum Nauki dotyczącego powstawania i rozwoju karier przestępczych. Badania te stanowią powrót do tradycji badań longitudinalnych, bazują bowiem na materiałach zebranych kilkanaście lat temu w ramach studiów nad przestępczością nieletnich.
W roku 2017 Zakład Kryminologii w ramach tematu badawczego „Kryminologia wobec wyzwań zmieniających się społeczeństw” prowadzić będzie badania nad szeregiem zagadnień odnoszących się nie tylko do osoby sprawcy przestępstwa, lecz także do ofiary czynu zabronionego, by uchwycić istotny aspekt wiktymizacyjny. Kryminologia ma bowiem dwa oblicza. Z jednej strony skłania do badania sprawców – przyczyn popełniania przez nich czynów zabronionych, ich motywów działania, pobudek, którymi się kierowali, oraz rezultatów tych działań. Z drugiej strony, nie pozwala zapomnieć o osobie pokrzywdzonej w wyniku przestępstwa. Ten nurt stanowi coraz bardziej istotny temat prac polskich badaczy poddających analizie skutki przestępstw dla pokrzywdzonych nimi osób – zarówno w odniesieniu do psychiki pokrzywdzonego, jak i w kontekście jego prawidłowego funkcjonowania w rzeczywistości społecznej. Kolejnym nurtem podejmowanych przez nas badań jest problematyka nieletnich sprawców przestępstw, w tym zagadnienie realizacji celów, dyrektyw i zasad postępowania wobec nieletnich w praktyce działania sądów dla nieletnich.
TEMATYKA BADAŃ (2017 r.)
prof. dr hab. Irena Rzeplińska – Prawo do azylu – analiza etnograficzno-kryminologiczna
dr Konrad Buczkowski – Pornografia jako zachowanie dewiacyjne – zarys problematyki.
dr Witold Klaus – Kryminologiczne implikacje budowania wizerunku Obcego w społeczeństwie.
dr Paulina Wiktorska – Przemoc wobec osób najbliższych – zmiany w podejściu do kontrolowania zjawiska.
dr Dagmara Woźniakowska-Fajst – Przemoc emocjonalna we współczesnej Polsce: sprawcy, pokrzywdzeni, rozwiązania prawne, reakcje wymiaru sprawiedliwości.
mgr Monika Szulecka – Prawnokarne i kryminologiczne aspekty kontroli dostępu cudzoziemców do pobytu i pracy w Polsce
mgr Justyna Włodarczyk-Madejska – Funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości dla nieletnich – wykonywanie środków orzeczonych przez sąd dla nieletnich.
GRANTY
Zakład Kryminologii w latach 2014-2017 był liderem Konsorcjum (wspólnie z Uniwersytetem w Białymstoku oraz Medcore Sp. z o.o.) realizującego finansowany ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju projekt pt. „SIC – Modułowy wielozadaniowy System Identyfikacji Cudzoziemców wraz z modułem analizy ryzyka ofiar przestępstwa handlu ludźmi”. Jego celem było przeprowadzenie unikatowych badań nad niezgodnymi z prawem zachowaniami cudzoziemców, a następnie wdrożenie ich wyników do systemu informatycznego oraz systemu szkoleń dla Straży Granicznej mających poprawić skuteczność tej formacji w zwalczaniu potencjalnych zagrożeń związanych z migracjami.
W latach 2017-2020 Zakład Kryminologii INP PAN realizować będzie projekt badawczy ze środków Narodowego Centrum Nauki pt. „Mechanizmy powstawania i rozwoju karier przestępczych”, pod kierownictwem prof. dr hab. Ireny Rzeplińskiej. Celem projektu jest zdobycie wiedzy o tym, dlaczego niektórzy sprawcy przestępstw dopuszczają się ich wielokrotnie, jak też ustalenie mechanizmów i czynników ryzyka, które są nieco inne dla każdego pokolenia. Jednym ze sposobów uzyskania wiedzy w tym obszarze jest prowadzenie badań longitudinalnych, zorientowanych na badanie dalszych losów nieletnich sprawców (katamneza) oraz przeszłości kryminalnej i społecznej sprawców dorosłych (anamneza).
NAGRODY I WYRÓŻNIENIA
Dr Witold Klaus w 2009 roku otrzymał II nagrodę w XLIV Ogólnopolskim Konkursie ,,Państwa i Prawa’’ na najlepsze prace habilitacyjne i doktorskie z dziedziny nauk prawnych za pracę doktorską pt. „Wymiar sprawiedliwości wobec nieletnich sprawców czynów zabronionych poniżej 13 roku życia”.